Σεξουαλική κακοποίηση: Όταν η σιωπή σπάει με θόρυβο

H εξομολόγηση της Σοφίας Μπεκατώρου αλλά και όλες οι σκληρές, σοκαριστικές αφηγήσεις που ακούσαμε τoυς τελευταίους μήνες από γυναίκες και άνδρες θύματα σεξουαλικής, σωματικής ή ψυχολογικής κακοποίησης, εκτός από το να σηματοδοτήσουν ένα ελληνικό #Metoo και να αποκαλύψουν πρόσωπα και γεγονότα δίνουν την ευκαιρία να ανοίξει ένα θέμα δύσκολο που για δεκαετίες έμενε κρυμμένο κάτω από το χαλί.

Σε πολλές από εμάς ξύπνησε δυσάρεστες μνήμες, περιστατικά παρενόχλησης ή κακοποίησης που έχουμε βιώσει, αλλά και για όσες από εμάς είμαστε μητέρες υπενθύμισε την ανάγκη να μιλήσουμε στα παιδιά μας για αυτό αλλά και να ενημερωθούμε πρώτα εμείς για το πώς μπορούμε να προλάβουμε αυτά τα περιστατικά αλλά και πως μπορούμε να προασπίσουμε τα παιδιά μας απέναντι στην σεξουαλική κακοποίηση.

H παγίδα της «πατρικής φιγούρας»

Αντίθετα με ότι υποστηρίζουν οι αστικοί μύθοι, στην αληθινή ζωή οι θύτες δεν είναι κάποιοι άγνωστοι που προσφέρουν καραμέλες ή που παραμονεύουν σε κάποιο λευκό βαν. Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου της Γλασκώβης που διεξήχθη το 2018, στο 90% των βιασμών ο θύτης είναι άτομο από το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον του θύματος ενώ σε ευρωπαϊκή έρευνα που διεξήγαγε η Unicef το 2017, 9 στις 10 έφηβες ανέφεραν πως ο βιαστής τους ήταν κάποιο άτομο που γνώριζαν. Στην χώρα μας σε σχετική έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Βόρεια Ελλάδα στα πλαίσια εκπόνησης διδακτορικής διατριβής στο ΑΠΘ, προέκυψε ότι το ποσοστό των βιασμών που γίνονται από οικείο πρόσωπο φτάνει επίσης το 90%.

Πρόκειται για ανθρώπους που τα θύματα γνωρίζουν και εμπιστεύονται οπότε είναι εύκολο να βρεθούν μόνες και ανυποψίαστες με τoν θύτη τους. Το «πάγωμα» (freeze) των θυμάτων εξηγεί γιατί σε πολλές περιπτώσεις οι θύτες δεν χρειάζεται καν να χρησιμοποιήσουν σωματική βία. Όπως εξηγεί η Άσπα Πασπάλη, ψυχολόγος MSc University of London και Επιστημονική Υπεύθυνη του ΔΙ.ΚΕ.Ψ.Υ. «σε αυτές τις περιπτώσεις στο θύμα ενεργοποιούνται δυο αντίθετοι μηχανισμοί. Ο ένας είναι αυτός της αποφυγής από τον κακοποιό-άτομο του περιβάλλοντος και ο άλλος της προσέγγισης για ασφάλεια και φροντίδα στο ίδιο πρόσωπο. Στο μεγαλύτερο ποσοστό των περιπτώσεων έχει προηγηθεί προετοιμασία και λείανση του εδάφους από την πλευρά του θύτη. Χρησιμοποιούν κλιμακούμενα την τέχνη της σαγήνης και της αποπλάνησης. Η κακοποίηση καλύπτεται από παραποιήσεις του όρου της αγάπης και της φροντίδας και πολύ συχνά επαναλαμβάνεται για χρόνια».

Όταν δεν μπορείς ούτε να παλέψεις ούτε να φύγεις

Μια από τις πιο συχνές, αφελείς και προβοκατόρικες ερωτήσεις, η ηχηρή παραφωνία στο μαζικό κίνημα υποστήριξης στα θύματα που βρήκαν το θάρρος να μιλήσουν, ήταν το γιατί δεν αμύνθηκαν - έσπρωξαν, κλώτσησαν, πάλεψαν, έτρεξαν- την στιγμή του περιστατικού. «Είναι πολύ συχνό το φαινόμενο τα θύματα σεξουαλικών επιθέσεων να μην μπορέσουν να αντιδράσουν την κρίσιμη στιγμή» διευκρινίζει η Άσπα Πασπάλη και συνεχίζει. «Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, 7 στις 10 γυναίκες βίωσαν μια κατάσταση προσωρινής παράλυσης, γνωστή και ως «τονική ακινησία». Πρόκειται για έναν αμυντικό μηχανισμό του νευρικού συστήματος και χρησιμοποιείται όταν δεν υπάρχει δυνατότητα διαφυγής από την κατάσταση. Συνεπώς, παρά την προσδοκία ότι ένα «πρότυπο» θύματος βιασμού, θα αντισταθεί στον επιτιθέμενο, μια σειρά διαδικασιών το κάνει να μην συμβεί».

Να πιστεύουμε τα θύματα όταν μιλούν

«Οι θύτες κερδίζουν την εμπιστοσύνη των θυμάτων είτε γιατί μπορεί να είναι άτομα του οικογενειακού και φιλικού περιβάλλοντος, είτε άτομα που βρίσκονται κοντά στο παιδί όπως καθηγητές ή προπονητές. Τα πρόσωπα αυτά φέρονται με τρυφερότητα, κάνουν δώρα, δείχνουν ένα πολύ ευγενικό πρόσωπο και ταυτόχρονα είναι εξαιρετικά χειριστικά. Οι γονείς πρέπει να είναι υποψιασμένοι σε τέτοια περιστατικά και να μην αμφισβητούν ποτέ τα παιδιά τους όταν τους παραπονεθούν για ύποπτες συμπεριφορές» δηλώνει η συμβουλευτική ψυχολόγος Ed.M, M.A του Πανεπιστημίου Harvard Τζίνα Θανοπούλου.

Σύμφωνα με την ίδια, τα παιδιά πρέπει να γνωρίζουν ότι σε ο,τιδήποτε τους κάνει να νιώθουν άβολα μπορούν να πουν όχι, ακόμη και όταν η συμπεριφορά προέρχεται από ένα πρόσωπο εξουσίας όπως ο δάσκαλος, ο προπονητής ή ένα πρόσωπο της ευρύτερης οικογένειας. «Πρέπει να διδάξουμε στα παιδιά να εμπιστεύονται την εσωτερική φωνή και το ένστικτό τους. Δεν πρέπει ποτέ να τα ακυρώνουμε ή να τα αμφισβητούμε γιατί έτσι θα αρχίσουν και αυτά να αμφισβητούν τον εαυτό τους, ειδικά σε θέματα τόσο κρίσιμα όσο η σεξουαλική κακοποίηση αλλά και δεν θα καταφέρουμε να οικοδομήσουμε εκείνη την σχέση αμοιβαίας επικοινωνίας και εμπιστοσύνης που θα επιτρέψει στα παιδιά να μας εκμυστηρευτούν τέτοια περιστατικά» διευκρινίζει. Από την ηλικία των 8 ετών ακόμη μπορούμε να μιλήσουμε στα παιδιά για το θέμα, με ένα κατάλληλο παραμύθι ή με απλή γλώσσα που θα τα υποψιάζει χωρίς να τα τρομάζει. Στην ηλικία των 12 μπορούμε να μιλήσουμε πιο ανοιχτά, αλλά αποφεύγοντας να πούμε παραπάνω πράγματα από αυτά που το παιδί μας ρωτάει.

Θωρακίζοντας τα παιδιά με τα 4Α

Αυτογνωσία, αυτοσεβασμός, αυτοφροντίδα και αυτοπεποίθηση. «Αυτά είναι τα 4Α που θα δυναμώσουν τα παιδιά και θα τα προασπίσουν από την σεξουαλική και όχι μόνο κακοποίηση» υπογραμμίζει η κα Τζίνα Θανοπούλου. «Πρέπει να τα διαπαιδαγωγούμε ώστε να γνωρίζουν τα όρια τους αλλά και να μάθουν να λένε όχι στα πράγματα που δεν τους αρέσουν. Αντίθετα συχνά οι γονείς τα ωθούμε να αναπτύξουν το “σύνδρομο του καλού παιδιού” συμβουλεύοντας τα να είναι ευγενικά, συγκαταβατικά και δεκτικά. Έτσι διαπαιδαγωγούμε ανθρώπους που δεν ξέρουν να βάλουν όρια, που έχουν ανάγκη από εξωτερικούς παράγοντες για να επιβεβαιώσουν την αξία τους και που είναι ευάλωτα στην κριτική, τον χειρισμό των άλλων, ακόμη και την κακοποίηση. Και επειδή τα παιδιά δεν κάνουν αυτό που ακούνε να τους λέμε αλλά αυτό που βλέπουν να κάνουμε είναι σημαντικό, οι γονείς να δίνουν πρώτοι το παράδειγμα με την συμπεριφορά τους. Να βάζουν πρώτα οι ίδιοι τα όρια τους στους άλλους, να λένε όχι, να μιλούν θετικά και να επιδεικνύουν πίστη στον εαυτό τους ώστε τα παιδιά τους να ακολουθούν το παράδειγμα τους» σημειώνει η κα Θανοπούλου.

Η δύναμη της οικογένειας

Πολύ σημαντικό είναι οι δύο γονείς να είναι παρόντες στην ζωή του παιδιού και να είναι ενωμένοι και σε σύμπνοια στα θέματα που το αφορούν. «Οι διαφωνίες των γονιών και οι εντάσεις μεταξύ τους συχνά απομακρύνουν το παιδί και το κάνουν να αναζητήσει καταφύγιο σε ένα τρίτο πρόσωπο που χρησιμοποιώντας τις διαφωνίες των γονιών και την ψυχολογική απομάκρυνση από το παιδί τους θα βρει χώρο να κερδίσει την εμπιστοσύνη του, ειδικά στην δύσκολη περίοδο της εφηβείας. Πρέπει να είμαστε κοντά στα παιδιά μας και να φροντίζουμε τη σύνδεση μας και την επικοινωνία μας μαζί τους» καταλήγει η κυρία Θανοπούλου. Διατηρώντας την ψυχραιμία μας, αποφεύγοντας τα άκρα και κάνοντας όλοι την αυτοκριτική μας σαν γονείς αλλά και σαν μέλη μιας κοινωνίας, ας επιτρέψουμε στο ελληνικό metoo να γίνει η αφορμή για να μιλήσουμε για ό,τι μας τρομάζει αλλά και να χτίσουμε πιο βαθιές σχέσεις κατανόησης και εμπιστοσύνης με τα παιδιά μας.

Η 10χρονη ιδιοφυία που έγινε εξώφυλλο στο Time

Τι κάνει ένα κορίτσι να κερδίζει τον τίτλο του Παιδιού της χρονιάς και να γίνεται εξώφυλλο στο Time. Στην περίπτωση της Gitanjali Rao από το Ντένβερ του Κολοράντο ένα app που ανιχνεύει το cyberbullying και μια συσκευή που εντοπίζει τις ποσότητες μολύβδου στο νερό. Από την Λουκία Λυκίδη

H Rao επιλέχθηκε μεταξύ 5000 υποψηφίων οι οποίοι κατέθεσαν τις ιδέες τους και βγήκε πρώτη ανάμεσα σε πέντε φιναλίστ. Σε συνέντευξη της με την διάσημη ηθοποιό και πρέσβειρα υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Angelina Jolie η Rao είπε χαρακτηριστικά «Ξέρω πως δεν μοιάζω με τον τυπικό επιστήμονα. Στην τηλεόραση συνήθως επιστήμονας είναι κάποιος λευκός άνδρας. Αυτός είναι και ο λόγος που ο αρχικός μου στόχος πια έχει αλλάξει. Δεν θέλω μόνο να ανακαλύπτω πράγματα που θα δίνουν λύσεις στα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κόσμος αλλά θέλω να εμπνεύσω και άλλα κορίτσια να το κάνουν. Ξέρω από προσωπική μου εμπειρία ότι δεν είναι εύκολο να το κάνεις όταν δεν βλέπεις πολλούς σαν εσένα».

«Αυτό που θέλω να πω στα άλλα κορίτσια είναι ότι αν μπορώ εγώ, μπορείτε και εσείς. Κάθεμια από εμάς μπορεί».

Ήταν το σετ χημείας που της έκανε δώρο ο θείος της όταν ήταν 4; Ήταν οι ακαδημαικοί γονείς της που την ενθάρρυναν σε κάθε της βήμα και τροφοδοτούσαν πάντα την δίψα της να μαθαίνει καινούργια πράγματα; Ήταν η περιέργεια της Rao που την έκανε να καταφέρει τόσα πολλά, τόσο νωρίς. Και αν ναι ήταν έμφυτη; Πάντως όταν στα 10 της άκουσε για την κρίση νερού στο Flint το 2014 όταν εντοπίστηκε επικίνδυνο νερό με μόλυβδο άρχισε να σκέφτεται πως θα μπορούσε να δημιουργήσει μια συσκευή που να μετράει τις ποσότητες μολύβδου στο νερό. Ήταν τότε που δημιούργησε το Tethys μια συσκευή που βασίζεται σε nanotubes άνθρακα που στέλνουν πληροφορίες για την ποιότητα του νερού μέσω Bluetooth. H Rao έμαθε για τα carbon namotubes διαβάζοντας το site του ΜΙΤ.

Η Rao φιλοδοξεί να γίνει παράδειγμα για όλα τα νέα κορίτσια έχοντας γίνει πρέσβειρα για την εκπαίδευση STEM αλλά και μέσα από την συνεργασία της με σχολεία και οργανισμούς. Τον Μάρτιο του 2020 κυκλοφόρησε το βιβλίο της A Young Innovative Guide to STEM από τις εκδόσεις Simon and Schuster το οποίο στόχο έχει να εμπνεύσει και να ενθαρρύνει και άλλους να αποκτήσουν μια πιο δημιουργική προσέγγιση στην επίλυση προβλημάτων.

Πως είναι να είσαι βιολόγος στο Yale;

Η γνώση είναι δύναμη. Και για τις νέες γυναίκες το να γνωρίζουν τί υπάρχει για αυτές εκεί έξω να διαλέξουν είναι απελευθερωτικό. Tο Generation Woman επιλέγει ξεχωριστές γυναίκες από διαφορετικούς επαγγελματικούς χώρους για να μοιραστούν το πως είναι να... κάνεις το επάγγελμά τους, να μιλήσουν για τις προκλήσεις και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στην δουλειά τους αλλά και την χαρά που αντλούν από αυτή.

Η πρώτη φιλοξενούμενη της στήλης Πώς είναι να... είναι η Λίνα Ντόκου, ερευνήτρια Βιολογίας στo Πανεπιστήμιο του Yale και ιδρύτρια της πρωτοβουλίας Greek Women in STEM, που στόχο έχει να κάνει περισσότερες γυναίκες να ακολουθήσουν την Επιστήμη, την Τεχνολογία, την Μηχανική και τα Μαθηματικά.

Πώς είναι να είσαι μεταδιδακτορική ερευνήτρια Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Yale;

Είναι το επαγγελματικό στάδιο πριν την απόκτηση έδρας και μετά την επίσημη εκπαίδευση. Επομένως υπάρχει ανεξαρτησία από τη μία και ξεκάθαρο πλαίσιο από την άλλη στο τι θα μελετήσω. Το επίπεδο είναι πολύ υψηλό και ο ανταγωνισμός αρκετά έντονος. Αυτό σημαίνει ότι όλοι προσπαθούμε συνέχεια για το καλύτερο αποτέλεσμα. Το καλό με τα μεγάλα ιδρύματα είναι ότι οι συνεργάτες είναι οι καλύτεροι στον κλάδο τους και οι σχέσεις που δημιουργούνται παρέχουν ένα άριστο πλαίσιο για έρευνα με όλη την υλικοτεχνική υποστήριξη που χρειάζεται.

Τι βρήκες ενδιαφέρον στην Βιολογία;

Η βιολογία είναι η μελέτη της ζωής. Δεν νομίζω ότι υπάρχει κάτι πιο ενδιαφέρον και εντυπωσιακό από αυτήν. Χρησιμοποιεί πολλές άλλες επιστήμες ως εργαλεία όπως τα μαθηματικά, τη φυσική και τη χημεία. Αυτό που την κάνει μαγική είναι ότι συνεχώς εξελίσσεται και δεν βαριέσαι ποτέ ενώ οι εφαρμογές της έχουν άμεσο αντίκτυπο στην καθημερινότητά.

Πως είναι να σπουδάζεις Βιολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης;

Το τμήμα θα μπορούσε να είναι πολύ καλύτερο αν υπήρχε στήριξη από το κράτος για αναβάθμιση εξοπλισμού και εγκαταστάσεων. Το τμήμα τουλάχιστον, όσο φοιτούσα εγώ είχε υποδομές απομεινάρια του 1960. Το πρόγραμμα είναι αρκετά εντατικό. Σαν τμήμα προσφέρει μεγάλο εύρος ειδικοτήτων από μικροοργανισμούς, φυτά, ζώα και τέλος τον άνθρωπο. Αυτό βέβαια μπορεί να είναι και μειονέκτημα για κάποιον που δε θέλει να χάσει χρόνο μελετώντας την ανατομία των φυτών όταν το ενδιαφέρει η γενετική μελέτη των ανθρωπίνων ασθενειών. Ο χρόνος μελέτης και παρουσίας είναι αρκετός και προσωπικά τα πρώτα δυο χρόνια σκεφτόμουν καθημερινά να τα παρατήσω αφού το ενδιαφέρον μου έσβηνε όσο περνούσαν μέρες με αδιάκοπη συμμετοχή σε εργαστήρια και διαλέξεις. Στο τέλος του δεύτερου έτους όμως – και εκεί άλλαξε η σχέση μου με την έρευνα για πάντα- ο Δρ. Βασίλης Μιχαηλίδης μου έδωσε την ευκαιρία να ενταχθώ στο εργαστήριό του. Αυτή η πρώτη επαφή με το εργαστήριο, τον τρόπο που γίνεται η έρευνα και τι πραγματικά σημαίνει να στήνεις και να αναλύεις πειράματα μετέτρεψε την αρχική απογοήτευση σε αγάπη ζωής. Το πιο σημαντικό σε κάθε δουλειά είναι οι άνθρωποι. Οι στενοί μου συνεργάτες-μέντορες και πλέον φίλοι Δρ. Ανδρέας Ανέστης και Δρ. Κωνσταντίνος Φειδάντσης ήταν παραδείγματα προς μίμηση και έμπνευση ενώ μου προσέφεραν καθοδήγηση και στήριξη. Εύχομαι κάποια στιγμή να επενδύσει η χώρα ουσιαστικά στα ανώτατα ιδρύματα. Ειδικά αν επιτέλους δημιουργήσουν παντού κέντρα μεταφοράς τεχνολογίας και δημιουργίας νεοφυών εταιρειών

Πως ξέρεις ότι η Βιολογία είναι για σένα;

«Ξυπνάω και θέλω να πάω στο εργαστήριο. Νομίζω ότι όσο δουλεύει κανείς σε κάτι που δίνει νόημα και κίνητρο στη ζωή του είναι σημάδι ότι αυτό του ταιριάζει».

Πως ένα κορίτσι μπορεί να γνωρίσει την Βιολογία;

Σήμερα υπάρχει τόση πληροφορία που καμιά φορά χάνεται. Σίγουρα μια καλή αρχή είναι να ρωτήσει τους καθηγητές της στο σχολείο για να έχει στοχευμένη κατεύθυνση. Το REAL Science στο οποίο είμαι εθελόντρια είναι η ομάδα που ίδρυσε η Ελένη Σινοπούλου για να φέρει ακριβώς τους ερευνητές στα σχολεία. Η ομάδα μου από το Greek Women in STEM είναι σε συνεργασία με το τμήμα STEM του κολλεγίου Ανατόλια της Θεσσαλονίκης. Οργανώσαμε μια πρώτη παρουσίαση στις 27 Φεβρουαρίου που ήταν ανοιχτή για όλους. Σε αυτή την ομιλία συζητήσαμε για την πορεία μας και εξηγήσαμε πολύ επιγραμματικά τεχνικές. Θα ακολουθήσουν πολλά τέτοια σεμινάρια Μείνετε συντονισμένοι στο Greek women in STEM γιατί ετοιμάζουμε πολλά όμορφα πράγματα ειδικά όταν ξεπεράσουμε αυτό το μεγάλο κακό που μας συμβαίνει με τους περιορισμούς λόγω πανδημίας. Κάτι ακόμη που μπορούν να κάνουν είναι να φτιάξουν ή να συμμετέχουν σε ομάδες για διεθνής διαγωνισμούς. Το EMBL teens είναι ένα υπέροχο παράδειγμα στο οποίο μπορούν να συμμετέχουν μαθητές και να δουν αν πραγματικά αυτός ο χώρος είναι κάτι που τους ενδιαφέρει.

Τι εμπόδια μπορεί να συναντήσουν στην πορεία και πως να τα ξεπεράσουν;

Εμπόδια εμφανίζονται διαρκώς. Δεν είναι σύνηθες για την ελληνική οικογένεια να δέχεται ότι το παιδί θα φύγει σε άλλη πόλη ή χώρα για να κυνηγήσει τα όνειρά του. Προσωπικά ακόμη είμαι σε μεγάλη αντιπαράθεση με την οικογένειά μου για τις αποφάσεις μου. Καλώς ή κακώς το διδακτορικό είναι μια αρκετά δύσκολη περίοδος, με 12 με 16 ώρες στο εργαστήριο και χωρίς ξεκάθαρες απολαβές. Τα πειράματα πηγαίνουν 99 φορές στραβά και 1 φορά σωστά.

Ως γυναίκα ευτυχώς δεν έχω αντιμετωπίσει διακρίσεις ποτέ. Ωστόσο ξέρω ότι όταν και αν θελήσω να κάνω οικογένεια θα μπει φρένο στην επαγγελματική μου εξέλιξη. Ελπίζω η προσαρμογή που έχουν δείξει τα ιδρύματα με την πανδημία και την εργασία από το σπίτι να βοηθήσει στο να αλλάξει αυτό. Έτσι η δημιουργία οικογένειας δεν θα πρέπει απαραίτητα να επηρεάζει την επαγγελματική εξέλιξη των γυναικών επιστημόνων.

Πως είναι μια τυπική μέρα σου στο Yale;

Περιλαμβάνει πολλά meetings, χειρουργεία, μικροσκόπιο, μοριακές αναλύσεις, ξανά meetings, παρουσιάσεις, διαλέξεις και προγραμματισμός για τα επόμενα πειράματα. Το καλό με το New Haven είναι ότι είναι φοιτητούπολη και υπάρχουν αρκετά μαγαζιά για φαγητό και ποτό ενώ δύο μεγάλες πόλεις, η Βοστώνη και η Νέα Υόρκη είναι αρκετά κοντά. Ταυτόχρονα έχεις πρόσβαση σε γυμναστήρια, κολυμβητήρια, γήπεδα τένις αλλά και σε λέσχες ιστιοπλοΐας που κάνουν τη καθημερινότητα πολύ πιο ευχάριστη.

Πως είναι για μια γυναίκα ερευνήτρια τα επιστημονικά συνέδρια;

Όπως και ένας άντρας αλλά μπορούμε και φοράμε τακούνια! Δε νομίζω ότι υπάρχουν μεγάλες διαφορές. Καμιά φορά οι άντρες ερευνητές, κυρίως παλιότερης γενιάς έχουν απόλυτες απόψεις σε σχέση με αντίστοιχα καταξιωμένες γυναίκες του κλάδου. Αυτό κάνει την επιστημονική συζήτηση πιο δύσκολη, αλλά ευτυχώς αυτό δεν ισχύει στις νεότερες γενιές

Ενδεχομένως είναι αποθαρρυντικό ότι στην ιατρική βιολογία τις ανώτερες θέσεις τις έχουν άντρες. Είναι σκληρά ανταγωνιστικός κλάδος και αν κάποιος δεν είναι φτιαγμένος για μόνιμο αγώνα κάποια στιγμή εγκαταλείπει και κάνει κάτι άλλο. Ίσως για αυτό εντέλει τόσο πολλές γυναίκες απομακρυνόμαστε από την ακαδημαϊκή καριέρα, γιατί δεν αντέχουμε τη διαρκή πίεση και τα τρελά ωράρια.

Τι συζητάτε συνήθως μεταξύ σας οι γυναίκες της επιστήμης σου

Τί πήγε στραβά σε κάποια τεχνική, πως να γράψουμε κάποια αίτηση για επιχορήγηση, ποια φαγητά είναι καλύτερης ποιότητας και δεν παχαίνουν υπερβολικά (καλώς ήρθατε στα 30+), αν είναι καλό να καταψύξεις τα ωάριά σου, τι χρώμα να είναι το μπλέιζερ στο συνέδριο, πως να διαπραγματευτείς μια προσφορά για κάποια θέση εργασίας, αν έχει το τάδε δια-γονιδιακό ζώο και μπορώ να χρησιμοποιήσω ένα ζευγάρι, τι μέσο θρέψης χρειάζεται η τάδε κυτταρική σειρά, ποιο γυμναστήριο είναι καλύτερο, αν δούλεψε ένα αντίσωμα, πως αναλύεις καλύτερα το scRNAseq…