Πως να επιλέξω την κατάλληλη μέντορα

Το Women Do Business μέσα από ένα πολύτιμο δίκτυο μεντόρων στηρίζει γυναίκες που θέλουν να κάνουν τα πρώτα τους βήματα στην επιχειρηματικότητα. Ποια είναι όμως τα μυστικά αυτής της πολύτιμης σχέσης μέντορα και mentee;

Κάθε γυναίκα που έχει προσπαθήσει έστω και μια φορά να δημιουργήσει την δική της επιχείρηση, το δικό της project έχει βιώσει πόσο μακρύς αλλά και γεμάτος με συνεχή ups and downs είναι αυτός ο δρόμος. Πόσο συχνά βρίσκεσαι σε διλήμματα που δεν μπορείς να απαντήσεις , πόσες φορές νιώθεις κολλημένη σε ένα σημείο μην γνωρίζοντας πως να προχωρήσεις. Εκεί η σχέση μέντορα και mentee έρχεται να δώσει καθοδήγηση, λύσεις αλλά κυρίως παρηγοριά, κουράγιο και ενθάρρυνση. Πρόκειται για μια σχέση για την οποία μόλις τα τελευταία χρόνια μιλάμε στην χώρα μας χάρη σε μια σειρά μη κερδοσκοπικών οργανώσεων που έχουν δημιουργήσει τέτοια πολύτιμα δίκτυα. Είναι μια σχέση που χρειαζόμαστε από τα πρώτα χρόνια της ζωής μας και που πολλές από εμάς τις γυναίκες που βρισκόμαστε μετά τα 40 ή τα 50 μας δεν είχαμε την τύχη να έχουμε, παρά μόνο αν σταθήκαμε τυχερές να συναντήσουμε μια εμπνευσμένη καθηγήτρια στα σχολικά ή πανεπιστημιακά μας χρόνια ή κάποια εμψυχωτική manager στα πρώτα χρόνια της καριέρας μας. Η μη κερδοσκοπική οργάνωση WomenDo Business έχει δημιουργήσει ένα τέτοιο πολύτιμο δίκτυο μεντόρων αλλά και μία εξειδικευμένη πλατφόρμα μεντόρων για την κοινωνική επιχειρηματικότητα. To Generation Woman μίλησε με το Women do Business για αυτήν την μοναδική σχέση μέντορα –mentee και τα μυστικά της

Τι εννοούμε όταν λέμε μέντορας;

Όταν λέμε μέντορας, για να το πούμε με απλά λόγια, μιλάμε για κάποιον/α ο/η οποίος/α καθοδηγεί, είναι καθοδηγητής/τρια. Δεν σημαίνει ούτε coach, ούτε σύμβουλος. Ο ρόλος του/της μέντορα είναι για να ενδυναμώσει και να εξελίξει την/τον καθοδηγούμενη/ο προσωπικά, εκπαιδευτικά και επαγγελματικά. Συνήθως υλοποιείται με ένα έμπειρο άτομο, τον/την μέντορα/καθοδηγητή/τρια, και ένα λιγότερο έμπειρο άτομο, την/τον καθοδηγούμενη/ο και επιτυγχάνεται μέσω της μεταβίβασης γνώσης αλλά και εμπειριών με μια δεδομένη χρονική διάρκεια. Φυσικά παίζει σημαντικό ρόλο ο σεβασμός, η εμπιστοσύνη αλλά και η χημεία, το κατάλληλο matching όπως λέμε στο ζευγάρι.

Ποια είναι η σημασία μιας/ενός μέντορα για μια επίδοξη επιχειρηματία;

Η σημασία μπορεί να είναι καθοριστική, γιατί αν έχει υπάρξει το κατάλληλο ταίριασμα στην χημεία και μπορεί να εμπνέεται από το άτομο που την καθοδηγεί μπορεί να τη βοηθήσει πάρα πολύ στην εξέλιξη της επιχειρηματικής της ιδέας μπορεί να είναι σταθμός στην πορεία της καθότι μέσα από την ανταλλαγή εμπειριών, μέσα από την καθοδήγηση αλλά και μέσα από το ίδιο το παράδειγμα της/του μέντορα μπορεί να είναι μοχλός δραστηριοποίησης αλλά και να αποτελεί ενδυνάμωση και κίνητρο για να συνεχίσει.

Οι ιδρύτριες του Women Do Business Νατάσα Γρηγοράκη και Έρη Παυλάκη

Πως επιλέγετε τις/τους μέντορες στο Women Do Business και πως τις ταιριάζετε με τις/τους mentees;

Έχει να κάνει με την εμπειρία τους και με την εξειδίκευσή τους, σίγουρα όμως για εμάς έχει να κάνει το αν ταιριάζουν οι αξίες μας οι αντιλήψεις μας αλλά και τα κίνητρά μας προκειμένου να συνεισφέρουμε σε μια γυναίκα που θέλει να υλοποιήσει την επιχειρηματική της ιδέα. Πραγματοποιούμε συναντήσεις, γνωρίζουμε προσωπικά τον κάθε ένα και κάθε μία από τους μέντορες ώστε να σχηματίζουμε μία ολοκληρωμένη άποψη. Αντίστοιχα τώρα για να γίνει το κατάλληλο matching (ταίριασμα) με τις mentees το αντικείμενο δραστηριοποίησης είτε του μέντορα είτε της mentee έχει ιδιαίτερη σημασία, όπως επίσης, πολλές φορές λαμβάνουμε υπόψη και το γεωγραφικό κριτήριο, καθώς και το είδος της επιχειρηματικότητας αν είναι κοινωνική, αν είναι παραδοσιακή Kαθόλη τη διάρκεια του mentoring παρακολουθούμε τις αξιολογήσεις που ζητάμε και από τις δύο πλευρές και αν διαπιστώσουμε ότι κάποιο ταίριασμα μπορεί να μην ήταν το ιδανικό απευθείας αλλάζουμε και κάνουμε ένα νέο ταίριασμα που να είναι ιδανικό για την κάθε πλευρά.

Τι μπορεί να πάει λάθος;

Κάτι που μπορεί να πάει λάθος είναι οι χαρακτήρες, κάποιος μπορεί να είναι πιο δυναμικός, πιο επιθετικός ή πιο ήπιων τόνων, όπως και η προσέγγιση, κάποια/ος μπορεί να έχει μια προσέγγιση πιο αυστηρή και κάποια/ος να θέλει μια προσέγγιση με πιο προσιτό ύφος και τρόπο. Αυτό όμως πάλι διαφαίνεται από την πρώτη συνάντηση και από τις πρώτες αξιολογήσεις. Πολύ σημαντικό είναι αν κάτι δεν είναι αυτό που μας αντιπροσωπεύει αφού αυτό γίνεται για να εξελιχθούμε και να βοηθηθούμε είναι καλό να το λέμε και να το μοιραζόμαστε, με όμορφο τρόπο, και έτσι βοηθάμε και την οργάνωση, τον/την μέντορα αλλά και τον ίδιο μας τον εαυτό.

Τι θα συμβουλεύατε μια γυναίκα που θέλει να αναζητήσει μόνη της μια/έναν μέντορα. Ποια είναι τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσει και τι πρέπει να προσέξει;

Μπορεί να αναζητήσει αρκετές οργανώσεις μη κερδοσκοπικές που προσφέρουν mentoring ανά την Ελλάδα, ακόμα και σε περιφέρειες σε συνεργασία με έμπειρους και εξειδικευμένους συνεργάτες. Για παράδειγμα, αν μπουν στο site του Women Do Business υπάρχει ξεχωριστή κατηγορία που αναφέρει Μέντορες και μπορούν να δουν τα προφίλ τους.

Κάθε χρόνο, πέραν του ότι υπάρχει η δυνατότητα εξατομικευμένου mentoring καθ' όλη τη διάρκεια του έτους, υπάρχει και ένα "Τρίμηνο Πρόγραμμα Mentoring" από το Women Do Business που ανακοινώνεται και μπορεί να συμμετάσχει όποια το επιθυμεί, υποβάλλοντας την αίτηση της. Είναι θεμιτό και κατανοητό κάποια να επιθυμεί και να ζητήσει συγκεκριμένο-η μέντορα και από την πλευρά μας ως φορείς είναι σημαντικό να το ακούμε. Εάν η καθοδηγούμενη εμπνέεται από τον/την Μέντορα θα λειτουργήσει μόνο θετικά στην εξέλιξη της και στην σχέση τους.

Μπορείτε να μοιραστείτε μαζί μας μια ιστορία ιδανικού ταιριάσματος.

Μία ιστορία ιδανικού ταιριάσματος έχει προκύψει από μία mentee που είχαμε και της οποίας το προηγούμενο ταίριασμά της δεν ήταν αυτό που την αντιπροσώπευε, μας το μοιράστηκε και την βοηθήσαμε να επιλέξει τον/την μέντορα που θα την ενέπνεε και πίστευε ότι θα την βοηθούσε περισσότερο. Τελικά αυτό το ταίριασμα ήταν πράγματι μαγικό, η mentee μας έστελνε μηνύματα για το πόσο χαρούμενη είναι και πόσο ασφαλής νιώθει με αυτήν την μέντορα μέχρι που κάποια στιγμή η μέντοράς της ήρθε στην Κρήτη, της έκανε έκπληξη, πήγε στο νέο-ιδρυθέν κατάστημά της, της έκανε και μία επαγγελματική φωτογράφιση δώρο για να την υποστηρίξει γιατί ήταν κάτι που δεν μπορούσε να υποστηρίξει μόνη της και μας έδειξαν κάποιες υπέροχες αναρτήσεις με τις δυο τους μαζί που ήταν κάτι πολύ συγκινητικό. Αυτό δεν σημαίνει ότι αν κάποιος/α μέντορας δεν πάει στο κατάστημα της mentee του δεν είναι πετυχημένος/η, το ακριβώς αντίθετο. Μπορεί να είμαστε πολύ τυπικοί-ές στη διαδικασία και να μην θέλουμε να εισέλθουμε σε πιο προσωπική σχέση και παρόλα αυτά να καταφέρουμε να υποστηρίξουμε την mentee μας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

H πλατφόρμα του koinonikoepixeiro.eu

Μιλήστε μας για την πλατφόρμα koinonikoepixeiro.eu

Το koinonikoepixeiro.eu δημιουργήθηκε μέσα από το κενό που διαπιστώσαμε ότι υπάρχει σε ότι αφορά την ενημέρωση γύρω από την κοινωνική επιχειρηματικότητα αλλά και την καθοδήγηση από εξειδικευμένους μέντορες πάνω στο συγκεκριμένο αντικείμενο, διότι η κοινωνική επιχειρηματικότητα με την παραδοσιακή επιχειρηματικότητα έχουν αρκετές διαφορές μεταξύ τους. Πολλές φορές αν κάποιος/α μέντορας δεν είναι ενήμερος/η για την κοινωνική επιχειρηματικότητα μπορεί να μην μπορεί να κατανοήσει πραγματικά τι σημαίνει κοινωνικός αντίκτυπος κάτι που είναι προ απαιτούμενο στην κοινωνική επιχειρηματικότητα και να μη μπορέσει να υποστηρίξει κατάλληλα μία υποψήφια mentee εν δυνάμει επιχειρηματία ή γυναίκα επιχειρηματία που θέλει να εξελίξει την επιχείρηση της και να μεταπηδήσει στην κοινωνική επιχειρηματικότητα. Η πλατφόρμα αυτή είναι σαν το facebook της κοινωνικής επιχειρηματικότητας, μπορεί οποιοσδήποτε θέλει να δημιουργήσει μια επιχείρηση να μάθει γύρω από αυτή, να δημιουργήσει το προφίλ του ή αντίστοιχα και ένας μέντορας ο οποίος διατηρεί μια κοινωνική επιχείρηση και είναι έμπειρος πάνω σε αυτό, να δημιουργήσει το προφίλ του έτσι ώστε να μπορέσει να γίνει ένα ταίριασμα και να ζητήσει καθοδήγηση ο/η υποψήφιος/α. Απευθύνεται σε όλους και όλες τους εν δυνάμει κοινωνικούς επιχειρηματίες.

Από την εμπειρία σας ποια είναι τα χαρακτηριστικά μιας καλής/ού μέντορα

Ενεργητική ακρόαση, ενσυναίσθηση οι γνώσεις και η εμπειρία σίγουρα παίζουν σημαντικό ρόλο, και η πρόθεση και η διάθεση να συνεισφέρει πραγματικά.

Πως μπορούμε να παίρνουμε συνειδητά αποφάσεις στην ζωή μας;

Στο νέο της βιβλίο «Αυτοηγεσία» η Μαρία Γιαννιού δίνει στον αναγνώστη τα εργαλεία για να ξεκαθαρίσει τους στόχους της ζωής του αλλά και να ακολουθήσει τα κατάλληλα βήματα για να τους πετύχει.

Όταν διαβάζεις το βιβλίο της Dr Μαρίας Γιαννιού θέλεις να έχεις ησυχία και ανοιχτό ορίζοντα. Ανοιχτό ορίζοντα κυριολεκτικά και μεταφορικά για να αναλογιστείς ποιός/α είσαι, πού βρίσκεσαι και τι στόχους θα ήθελες να βάλεις. Γιατί η Empowerment & Leadership Coach Μαρία Γιαννιού με τον σαφή και καθαρό λόγο της, γεμάτο παραδείγματα από την πορεία και τις εμπειρίες της με τα στελέχη και τους επαγγελματίες τους οποίους έχει καθοδηγήσει αλλά και από τους φιλοσόφους και τους θεωρητικούς που έχει μελετήσει, μας κάνει να βάλουμε την ζωή μας στο μικροσκόπιο, να συνειδητοποιήσουμε τί πραγματικά θέλουμε, πώς μπορούμε να το πετύχουμε και να γίνουμε επιτέλους κυρίαρχοι εμείς στην ζωή μας.

Ποιος ήταν ο λόγος που σας έκανε να αποφασίσετε να γράψετε το βιβλίο Αυτοηγεσία;

Πρωτίστως, ήθελα να μοιραστώ ιδέες και εργαλεία για το πώς μπορεί ένας άνθρωπος να ηγηθεί του εαυτού του, να αποφασίζει, κοινώς, συνειδητά την ζωή του. Πολλοί από τους ανθρώπους με τους οποίους έχω συνεργαστεί, όλα αυτά τα χρόνια, βρίσκονται αντιμέτωποι με την εξής πρόκληση: σε κάποιο σημείο της προσωπικής ή/και της επαγγελματικής τους πορείας νιώθουν αλυσιτελείς. Αυτό, συχνά, συμβαίνει γιατί έχουν χάσει επαφή με το εσωτερικό τους κέντρο και αντί να επεμβαίνουν στην ζωή τους προδραστικά, μετατρέπονται σε έρμαια των περιστάσεων. Το βιβλίο «Αυτοηγεσία» είναι μια απάντηση σε αυτήν την πρόκληση.

Σε ποιους κυρίως απευθύνεται;

Απευθύνεται σε όποιον και όποιαν επιθυμεί να ηγηθεί του εαυτού του και να επιλέξει συνειδητά την ζωή του σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο.

Τι εννοούμε όταν λέμε αυτοηγεσία και γιατί την χρειαζόμαστε;

Η αυτοηγεσία συνδέεται με την συνειδητή και σκόπιμη ύπαρξη. Σημαίνει, ουσιαστικά, την ικανότητα ενός ατόμου να επιλέγει συνειδητά τις αξίες του και το όραμά του και βάσει αυτών να λαμβάνει αποφάσεις, να θέτει στόχους και να σχεδιάζει το μέλλον του, κατανοώντας τον απρόβλεπτο και μεταβαλλόμενο χαρακτήρα του περιβάλλοντός του αλλά μη επιτρέποντας να του καθορίζει απαράγγελτα την ζωή του.

Η αυτοηγεσία βοηθά στην επαγγελματική ή στην προσωπική μας ανάπτυξη;

Η αυτοηγεσία βοηθά και στα δύο! Ένας άνθρωπος, ηγέτης του εαυτού του στην προσωπική του ζωή δεν μπορεί παρά να είναι το ίδιο και στην επαγγελματική του ζωή. Δεν υπάρχει διαχωρισμός.

Σαν coach σε ποια από τις δύο έννοιες δίνεται προτεραιότητα. Μπορεί να υπάρξει προσωπική ανάπτυξη χωρίς επαγγελματική και επαγγελματική χωρίς προσωπική;

Θα έλεγα ότι, πρωτίστως και απαραιτήτως, πρέπει να κοιτάξουμε το μέσα μας. Να δούμε ποιες και ποιοι είμαστε πραγματικά και τι είναι αυτό που επιθυμούμε να πετύχουμε στη ζωή μας. Πολλοί και πολλές από εμάς επικεντρωνόμαστε στο να δημιουργήσουμε καριέρα και αυτό γιατί μεγαλώνουμε υιοθετώντας, ασυνείδητα ή και συνειδητά, την συλλογική αξία της επαγγελματικής καταξίωσης. Ωστόσο, η επαγγελματική εξέλιξη δίχως μια αντίστοιχη προσωπική ενδυνάμωση μάς οδηγεί, σταδιακά, σε τέλμα. Έχω πολλαπλά παραδείγματα πελατών μου, επιτυχημένων επαγγελματιών, που αναζητούν υποστήριξη γιατί δεν βρίσκουν, πλέον, ικανοποίηση σε αυτό που κάνουν και δεν νιώθουν πληρότητα. Συχνά, οι άνθρωποι αυτοί βρίσκονται παγιδευμένοι σε επιλογές που έγιναν από κεκτημένη ταχύτητα, δίχως να έχει προηγηθεί συνειδητός σχεδιασμός. Άρα, για να επιστρέψω στο ερώτημα, πιστεύω πως η προσωπική ανάπτυξη οδηγεί ούτως ή άλλως στην επαγγελματική και η επαγγελματική ανάπτυξη, δίχως προσωπική δουλειά, έχει ένα όριο. Τυχεροί και τυχερές όσοι και όσες το βιώνουμε και μας δίνεται η ευκαιρία να το ξεπεράσουμε.

Θα θέλατε να μας περιγράψετε τα βήματα που προτείνετε στο βιβλίο προς την επίτευξη μιας ουσιαστικής και με νόημα ζωής;

Θα σας δώσω το πρώτο και βασικότερο βήμα: εκείνο της συνειδητής επιλογής ενός αξιακού συστήματος και της διευκρίνισης του θεμελιώδη σκοπού μας. Η αυτοηγεσία ξεκινάει από εκεί και προϋποθέτει αδιάκοπη δουλειά για την πραγματική γνώση του εαυτού μας. Διαβάζοντας, λοιπόν, το βιβλίο χτίζουμε σταδιακά μια εργαλειοθήκη ζωής και μαθαίνουμε πώς να γνωρίσουμε καλύτερα τον εαυτό μας, να τον κατανοήσουμε και να τον διαχειριστούμε αποτελεσματικά.

Μέσα στην πληθώρα των βιβλίων για προσωπική ανάπτυξη πως μπορέσατε να διαφοροποιήσετε το δικό σας. Ήταν αυτό μια πρόκληση για εσάς;

Θέλω να πιστεύω ότι το βιβλίο μου δεν είναι ένα λυσάρι. Δεν έχω όλες τις απαντήσεις και δεν πιστεύω στις απόλυτες αλήθειες. Ό,τι έγραψα είναι ό,τι έχω βιώσει και βιώνω καθημερινά, τόσο σε προσωπικό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο. Είναι η δική μου αλήθεια και οι αλήθειες τόσων άλλων ανθρώπων με τους οποίους έχω μοιραστεί στιγμές. Μέσα από αυτόν το διάλογο, αν θέλετε, προέκυψε η «Αυτοηγεσία» ως μια απόπειρα να συνδυάσω επιστημονική έρευνα και πρακτικές ασκήσεις για το πώς μπορούμε να γίνουμε, εν τέλη, πιο ευτυχισμένοι. Κι εκεί, θεωρώ, ότι εδράζεται η μοναδικότητα του βιβλίου: στον συνδυασμό θεωρίας και πράξης, ώστε να μπορεί η αναγνώστρια να εφαρμόσει τις ιδέες και τις προτάσεις στην δική της ζωή και να δει άμεσα και χειροπιαστά αποτελέσματα.

Έχοντας έρθει σε επαφή ως coach με πολλούς και διαφορετικούς ανθρώπους και τις ιστορίες τους, την εξέλιξη τους τι είναι αυτό που κάνει κάποιους ανθρώπους να μπορέσουν να χαράξουν μια επιτυχημένη πορεία, να αλλάξουν την πορεία τους ή να επιτύχουν έναν στόχο ενώ πολλοί παρεμένουν στάσιμοι πίσω από ένα βουνό βιβλίων προσωπικής ανάπτυξης, videos ή podcasts.

Θα έλεγα ότι οι άνθρωποι που δεν είναι στάσιμοι είναι εκείνοι που αναζητούν διακαώς την απομάθηση και την μάθηση εκ νέου. Εκείνοι, δηλαδή, που δεν διστάζουν να αμφισβητήσουν τις πεποιθήσεις τους και να ανοίξουν το πνεύμα τους σε κάτι νέο, διαφορετικό. Η διαδικασία αυτή, προϋποθέτει αποτελεσματική διαχείριση της αλλαγής, ανθεκτικότητα, αυτοδιαχείριση, θέληση και κίνητρο για την επίτευξη στόχων, συστατικά, δηλαδή, που έχει μία αληθινή αυτοηγέτιδα και ένας αληθινός αυτοηγέτης.

Είναι η ολοκληρωμένη και με νόημα ζωή εφικτή για όλους ανεξαρτήτως συνθηκών; Δεν υπαρχουν αντικειμενικοί περιορισμοί για κάποιους ανθρώπους. Οι οικονομικές δυσχέρειες, το μη υποστηρικτικό περιβάλλον, η ανάγκη βιοπορισμού.

Το ερώτημα που πρέπει να θέσουμε στους εαυτούς μας, θα έλεγα ότι είναι “τι θα με κάνει πραγματικά ευτυχισμένο;”. Οι δυσκολίες υπάρχουν πάντα και παντού, μικρότερες ή μεγαλύτερες. Το πιο εύκολο είναι να μεμψιμοιρούμε. Το πιο δύσκολο είναι να προσπαθήσουμε να θέσουμε εμείς οι ίδιοι τους κανόνες της προσωπικής μας ευτυχίας, απεγκλωβισμένοι, κυρίως, από κοινωνικά πρέπει και συγκρίσεις.

Στο βιβλίο σας κάνετε εκτενή αναφορά σε βιβλία λογοτεχνίας και φιλοσοφίας. Βρίσκεται σε αυτά το κλειδί της αυτογνωσίας και της ισορροπίας και πως κανείς μπορεί να ξεκλειδώσει την σοφία τους. Υπάρχει μέθοδος;

Δεν είμαι σίγουρη αν υπάρχει συγκεκριμένη μέθοδος για να ξεκλειδώσουμε την σοφία αυτών των βιβλίων, αλλά είμαι σίγουρη ότι στους κλασικούς βρίσκεις όμορφες αλήθειες για την ζωή και, κυρίως, ιδέες για μια καλύτερη διαχείριση των προκλήσεων της καθημερινής μας ύπαρξης. Οπότε, ναι, διαβάζω για να γεμίζω ιδέες και να δημιουργώ τις λύσεις που μου ταιριάζουν.

Με εργαλείο το βιβλίο σας μπορεί κανείς να κατακτήσει μόνος την αυτο ηγεσία;

Θεωρώ ότι η «Αυτοηγεσία» προσφέρει ένα συνεκτικό και δομημένο πλαίσιο για να αποκτήσει κανείς πρακτικά εργαλεία, να δει πώς λειτουργούν και να δοκιμάσει τον εαυτό του. Από εκεί και πέρα, είναι στο χέρι μας να κατακτήσουμε την αυτοηγεσία. Ένα βιβλίο είναι μια καλή αρχή, αλλά χρειάζεται δουλειά, προσήλωση και αποφασιστικότητα.

Ποιες είναι με δυο λόγια οι βασικές ιδέες που θα θέλατε να κρατήσει ο αναγνώστης από το βιβλίο σας;

Όλες και όλοι μπορούμε να γίνουμε ηγέτες του εαυτού μας αρκεί να τηρήσουμε δύο βασικές προϋποθέσεις: συνειδητό σχεδιασμό επιλογών & στόχων και αδιάκοπη δουλειά για να γνωρίσουμε ακόμα καλύτερα τον άνθρωπο που κρύβουμε μέσα μας.

Παρουσίαση του βιβλίου της Dr Μαρίας Γιαννιού «Αυτοηγεσία» θα γίνει αύριο Τρίτη 18 Οκτωβρίου στο καφέ «Κήπος του Μουσείου» (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο-Πατησίων 44)

Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κάκτος.

Η πρωτοβουλία που θέλει να απαλλάξει το σχολείο από τα στερεότυπα φύλου

H πλατφόρμα Σχολείο χωρίς Στερεότυπα φέρνει την έμφυλη ισότητα μέσα στην τάξη.

Βρίσκονται παντού γύρω μας αλλά σπανίως τα παρατηρούμε. Στα πράγματα που λέμε και κάνουμε καθημερινά. Στον δρόμο, στο σπίτι, στο σχολείο, στην δουλειά. Αυτή είναι δυστυχώς η δύναμη των στερεοτύπων. Ότι δρουν αθόρυβα, υπόγεια, σχεδόν αντανακλαστικά και με τρόπο που συχνά δεν αντιλαμβανόμαστε. Όταν για παράδειγμα ένας δάσκαλος αναθέτει σε ένα αγόρι να μετακινήσει ένα θράνιο ή τον ενθαρρύνει να συμμετάσχει σε ένα διαγωνισμό μαθηματικών. Όταν σε ένα διοικητικό συμβούλιο κάποιος απευθύνεται στην μοναδική γυναίκα μέλος νομίζοντας πως είναι η γραμματέας, τότε ένα στερεότυπο έχει καταφέρει να κάνει την δουλειά του και να διαιωνίσει τον φαύλο κύκλο του.

Θέλοντας να σπάσουν αυτόν τον φαύλο κύκλο η μη κερδοσκοπική οργάνωση Women on Top σε συνεργασία με την Openous και τη Sociality στα πλαίσια του Active Citizens Fund δημιούργησαν το έργο Σχολείο χωρίς Στερεότυπα, ένα πρόγραμμα επιμόρφωσης και δικτύωσης εκπαιδευτικών, από την Α/Βάθμια και Β/Βάθμια εκπαίδευση, και καθηγητών/τριων και συμβούλων ΣΕΠ που στόχο έχει να φέρει την έμφυλη ισότητα πιο κοντά στις τάξεις και την εκπαιδευτική διαδικασία. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει δράσεις για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών αλλά και μια σειρά οδηγών που εκτός από τις θεωρητικές γνώσεις που προσφέρουν όσον αφορά τη λειτουργία των στερεοτύπων, δίνουν ιδέες για δραστηριότητες και ασκήσεις που μπορούν να γίνουν μέσα στην τάξη.

Ταυτόχρονα η πλατφόρμα παρέχει και δυνατότητα διασύνδεσης και δικτύωσης μεταξύ των εκπαιδευτικών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα ώστε να ανταλλάξουν ιδέες, προβληματισμούς αλλά και καλές πρακτικές που εφάρμοσαν στην τάξη τους. Στόχος του προγράμματος Σχολείο χωρίς Στερεότυπα που διανύει τον δεύτερο χρόνο ζωής του είναι να επεκτείνει και να κάνει ακόμη πιο ενεργό το δίκτυο των εκπαιδευτικών που ξεκίνησε να διαμορφώνεται την περσινή χρονιά.

Το Νοέμβριο προγραμματίζεται μια δράση ανάπτυξης δεξιοτήτων για τους εκπαιδευτικούς με στόχο να γίνουν οι θεματικές STEM πιο ελκυστικές για τα κορίτσια. Η δράση θα περιλαμβάνει ένα πάνελ πανεπιστημιακών που θα μιλήσουν για το τι λειτουργεί και τι δε λειτουργεί στην τάξη όπως προκύπτει από την έρευνα αλλά και ένα πάνελ με εκπαιδευτικούς από την Αμερική και την Ελλάδα που θα μιλήσουν για τις πρακτικές που έχουν εφαρμόσει για να ενθαρρύνουν τα κορίτσια να ασχοληθούν με αυτές τις επιστήμες και τι έχουν δει να συμβαίνει στην πράξη.

Μαζί με την συνιδρύτρια του Women on Top Στέλλα Κάσδαγλη επιλέξαμε πέντε από τα συνηθέστερα στερεότυπα και με την βοήθεια της αλλά και τη βοήθεια των εκπαιδευτικών οδηγών του προγράμματος Σχολείο χωρίς Στερεότυπα θελήσαμε να τα καταρρίψουμε.

Στερεότυπο: Τα κορίτσια δεν είναι καλά στα μαθηματικά και στις θετικές επιστήμες

Πολύ συχνά όταν τα αγόρια τα καταφέρνουν στα μαθηματικά, η επιτυχία αποδίδεται στην εγγενή ευφυία τους, ενώ όταν τα κορίτσια σημειώσουν αντίστοιχες επιδόσεις αποδίδεται -και από γονείς και από εκπαιδευτικούς -στην προσπάθεια και την επιμέλειά τους. Και οι δύο αυτές προκατειλημμένες αντιλήψεις κρύβουν παγίδες για την αυτοεικόνα των παιδιών και την ακαδημαϊκή και επαγγελματική τους πορεία στο μέλλον.

Οι συμπεριφορές που διακρίνουμε σε αγόρια και κορίτσια, αποτελούν προϊόν της βιολογίας τους ή του κοινωνικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο μεγαλώνουν; Οι σύγχρονες μελέτες, δείχνουν μικρές διαφορές στις εγγενείς δεξιότητες αγοριών και κοριτσιών από τη βρεφική έως την παιδική ηλικία, πάνω στις οποίες έρχεται να “κουμπώσει” η ανατροφή και να φορτώσει τα παιδιά με προσδοκίες και αναπαραστάσεις για το τι είναι τα αγόρια και τι τα κορίτσια.

Πολύ γλαφυρά η καθηγήτρια και συγγραφέας Πατρίτσια Κάμπελ εξηγεί γιατί έχουμε τόσες λίγες γυναίκες μηχανικούς. Αγόρια και κορίτσια ξεκινούν με τα ίδια επίπεδα νοημοσύνης αλλά χαρακτηρίζονται από μικρές διαφορές ως προς τις γλωσσικές τους δεξιότητες και την αντίληψη του χώρου. Από τα πρώτα σχολικά χρόνια, οι δάσκαλοι και οι δασκάλες έχουν υψηλότερες προσδοκίες από τα αγόρια για τα μαθηματικά και τις θετικές επιστήμες απ’ ό,τι έχουν από τα κορίτσια και δίνουν στα αγόρια περισσότερο χρόνο και προσοχή. Επίσης τα ενθαρρύνουν να λύνουν προβλήματα με τρόπο ανεξάρτητο.

Τα βιβλία και η τηλεόραση προβάλλουν συνήθως στερεοτυπικές εικόνες ανδρών και γυναικών, στις οποίες οι άνδρες λύνουν συνήθως τα προβλήματα, ενώ οι γυναίκες απλώς παρακολουθούν. Τα μαθηματικά και οι θετικές επιστήμες παραδοσιακά θεωρούνται πιο “ανδρικά” πεδία, ενώ η γλώσσα θεωρείται περισσότερο “γυναικείο” πεδίο.

Στερεότυπο: Τα κορίτσια δεν είναι σωματικά δυνατά

Στα παιδικά χρόνια δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ αγοριών και κοριτσιών. Από μια ηλικία και μετά όταν επιδρούν οι ορμόνες παρατηρείται όντως μια βιολογική διαφορά η οποία όμως επεκτείνεται και διευρύνεται από το γεγονός ότι τα πρότυπα της κοινωνίας ενθαρρύνουν τις γυναίκες να είναι λεπτεπίλεπτες και όχι πολύ γυμνασμένες γιατί αυτό δεν θεωρείται ωραίο. Συνεπώς δεν ενθαρρύνουμε τις γυναίκες να χτίσουν το μυικό τους σύστημα οπότε πάλι μια μικρή βιολογική διαφορά επεκτείνεται σε βάθος χρόνου για λόγους κοινωνικούς.

Στερεότυπο: Τα κορίτσια είναι ήσυχα και υπάκουα

Καθώς τα παιδιά καλούνται να καθίσουν για αρκετές ώρες σε ένα θρανίο και να κάνουν εργασίες λεπτής κινητικότητας, τα κορίτσια φαίνονται περισσότερο προετοιμασμένα και, ως εκ τούτου, πιο “εύκολα” για τον/την εκπαιδευτικό και τους γονείς. Τα αγόρια, που φαίνεται να προτιμούν την έντονη κίνηση και την ανάληψη ρίσκου, χαρακτηρίζονται “ανώριμα” για την εκπαιδευτική διαδικασία Έτσι από τη μία τα αγόρια δυσκολεύονται να προσαρμοστούν και να μάθουν μέσα στην τάξη ενώ από την άλλη τα κορίτσια παίρνουν από νωρίς το μήνυμα ότι χρειάζεται να κάνουν υπομονή με τα (φύσει;) ατίθασα αγόρια και να είναι από τη μεριά τους συνεργάσιμες και ήσυχες. Ενισχύονται με επαίνους για την επιμέλεια και τη συμμόρφωση με τους κανόνες και σπάνια ενθαρρύνονται να δοκιμάσουν πιο έντονες δραστηριότητες ή να ρισκάρουν, αφού συνήθως οι λίγοι/ες και κουρασμένοι/ες εκπαιδευτικοί με το ζόρι καταφέρνουν να ελέγξουν τα αγόρια.

Είναι η εικόνα των ατίθασων πεντάχρονων αγοριών και των ήσυχων και υπάκουων κοριτσιών αποτέλεσμα φυσικών χαρακτηριστικών ή ανατροφής; Φαίνεται ότι τα αγόρια κατακτούν τη δυνατότητα να ελέγχουν τις παρορμήσεις τους πιο σταδιακά από ότι τα κορίτσια και ότι αυτό έχει μια νευρολογική βάση. Παρότι πρόκειται για μια μικρή διαφοροποίηση, παρόλ’ αυτά αποκτά τεράστια σημασία. Οι γονείς και οι φροντιστές/τριες, ήδη από τη βρεφική ηλικία, αφήνουν ένα αγόρι να κλαίει για λιγότερη ώρα (πολλές γιαγιάδες, μάλιστα, έλεγαν ρητά ότι το αγόρι δεν κάνει να κλαίει, με μια υπόνοια ότι το παρατεταμένο κλάμα θα επηρεάσει αρνητικά τις μελλοντικές του αναπαραγωγικές δυνατότητες). Αλλά και στη νηπιακή ηλικία οι γονείς ματαιώνουν λιγότερο τα αγόρια ή τα αφήνουν να περιμένουν λιγότερη ώρα για να ικανοποιηθούν, γελώντας και καμαρώνοντας για τον δυναμισμό τους.

Στερεότυπο: Στις γυναίκες ταιριάζουν τα επαγγέλματα φροντίδας

Μεγάλο ρόλο σε αυτό παίζει το παιχνίδι. Τα κορίτσια ουσιαστικά τα εκπαιδεύουμε από μικρά μέσω του παιχνιδιού σε ρόλους και δεξιότητες φροντίδας ώστε να τις αναπτύσσουν και να τις θεωρούν κάτι επιθυμητό. Tα αγόρια όχι μόνο δεν τα ενθαρρύνουμε αλλά και τα αποτρέπουμε από τις δεξιότητες αυτές. Τα βλέπουμε να παίζουν με μωρά ή να μαγειρεύουν ή να ζητάνε μια κουζίνα για δώρο και τα αποτρέπουμε. Χτίζουμε λοιπόν ένα τέτοιο περιβάλλον γύρω τους καθώς τα μεγαλώνουμε και μετά θεωρούμε ότι δεν έχουν δεξιότητες φροντίδας.

Στερεότυπο: Οι γυναίκες δεν μπορούν να ανταποκριθούν σε ηγετικές θέσεις

Οι έμφυλες διακρίσεις καθώς και οι πολλαπλοί ρόλοι που αναλαμβάνουν συνήθως οι γυναίκες αποτελούν μερικούς από τους βασικότερους λόγους που οδηγούν στην υποεκπροσώπηση των γυναικών σε θέσεις εξουσίας. Σημαντικό ρόλο, όμως, παίζει και το στερεότυπο που ταυτίζει τις απαραίτητες δεξιότητες της ηγεσίας με παραδοσιακά ανδρικά χαρακτηριστικά -ένα στερεότυπο τόσο βαθιά ριζωμένο στην κοινωνία, που πολλές φορές το ενστερνίζονται και οι ίδιες οι γυναίκες, παρότι μπορεί να έχουν τα προσόντα να αναλάβουν μία τέτοια θέση. Ακόμη και το γεγονός ότι η αυστηρή συμπεριφορά, ως χαρακτηριστικό ενός ηγέτη, δεν γίνεται εύκολα αποδεκτή, όταν προέρχεται από μία γυναίκα, ενώ θεωρείται απόλυτα φυσιολογική όταν εκδηλώνεται από έναν άντρα, αποδεικνύεται προβληματικό για την ανέλιξη των γυναικών σε θέσεις ευθύνης. Ακόμα και σε οικογενειακό πλαίσιο, τα αγόρια τιμωρούνται πιο σπάνια, όταν κάνουν αισθητή την παρουσία τους και σαφείς τις επιθυμίες τους, απ’ ό,τι τα κορίτσια.

Αντίστοιχα και στο σχολείο, η ηγετική συμπεριφορά των κοριτσιών σπάνια αντιμετωπίζεται ως κάτι θετικό που χρειάζεται να αναπτυχθεί, και συχνότερα στηλιτεύεται ως θράσος, αγένεια, υπεροψία ή «κακομαθησιά». Ως αποτέλεσμα των έμφυλων στερεοτύπων βλέπουμε, επίσης, να υπάρχει αποκλεισμός των γυναικών διεθνώς από την εκτελεστική εξουσία και από τις ανώτερες θέσεις στη δημόσια διοίκηση και τον ιδιωτικό τομέα. Στην ελληνική πραγματικότητα, ο αριθμός των γυναικών στην κυβέρνηση είναι πολύ μικρός, με μόλις 8 γυναίκες αυτή τη στιγμή να συμμετέχουν σε αυτή.

Και στο σημείο αυτό έχει ενδιαφέρον να φέρουμε κατά νου τα ποσοστά εκπροσώπησης των κοριτσιών στα μαθητικά συμβούλια των τάξεων και των σχολείων και να αναλογιστούμε κατά πόσο οι νέες γυναίκες ενθαρρύνονται από νωρίς και συνηθίζουν να βλέπουν τους εαυτούς τους σε ρόλους εκπροσώπησης και ευθύνης.

Μέσα από όλα γίνεται προφανές πως μικρές βιολογικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των φύλων που παρατηρούνται τα πρώτα χρόνια της ζωής μέσα από την αναπαραγωγή στερεοτύπων και μέσα από μια σειρά κοινωνικές νόρμες που υιοθετούνται από την οικογένεια, το σχολείο και την ευρύτερη κοινωνία καταλήγουν να γίνουν βαθιές ανισότητες φύλου. Το Σχολείο χωρίς Στερεότυπα στόχο έχει να εξαλείψει όσο το δυνατόν αυτά τα φαινόμενα παρεμβαίνοντας στον χώρο του σχολείου. Αν και οι οδηγοί προορίζονται για τους εκπαιδευτικούς, το υλικό τους μπορεί να φανεί χρήσιμο και στους γονείς βοηθώντας τους να συνειδητοποιήσουν τον τρόπο που λειτουργούν τα στερεότυπα αλλά και να παρατηρήσουν πόσο ο κάθε ένας και η κάθε μια από εμάς τους γονείς τα έχει συχνά άθελα του εσωτερικεύσει.

Οι ενδιαφερόμενοι/ες μπορούν να ενημερωθούν όταν ανοίξουν οι αιτήσεις συμμετοχής, κάνοντας εγγραφή στο newsletter του έργου