Μια ημέρα στο σχολείο με τα προσφυγόπουλα

Διαβάζουν συλλαβιστά, γράφουν το όνομα τους στα Ελληνικά

και μαθαίνουν πώς να παραγγέλνουν σουβλάκι με πίτα.

Φωτογραφίες: Λευτέρης Σιαράπης. Κείμενο: Λουκία Λυκίδη

Είναι μία το μεσημέρι. Ακαδημία Πλάτωνος. Το κρύο είναι τσουχτερό και η ατμόσφαιρα πεντακάθαρη. Είναι ο ορισμός της υπέροχης χειμωνιάτικης μέρας. Στο προαύλιο του 66ου Γυμνασίου Αθηνών έχει ήδη χτυπήσει το τελευταίο κουδούνι και τα λιγοστά γυμνασιόπαιδα, κάνουν τα τελευταία «πηγαδάκια» της ημέρας. Σε λίγο το σχολείο έχει αδειάσει και ο Νίκος Γιαννόπουλος, ο υπεύθυνος στο σχολείο για τα απογευματινά μαθήματα των προσφυγόπουλων, υπεύθυνος "δομής εκπαίδευσης" προσφύγων όπως λέγεται επίσημα, βρίσκεται στην αυλή για να υποδεχτεί τα παιδιά που όπως κάθε μέρα φτάνουν με δύο πούλμαν από το κέντρο φιλοξενίας του Ελαιώνα όπου ζουν με τις οικογένειες τους. Το 66ο Γυμνάσιο Αθηνών, είναι ένα από τα 18 σχολεία της Αττικής, 16 δημοτικά και 2 Γυμνάσια, που μετά το τέλος της σχολικής ημέρας φιλοξενούν τα παιδιά των προσφύγων που παραμένουν στη χώρα μας και τα εντάσσουν στην εκπαιδευτική διαδικασία. «Το σημαντικό είναι αυτά τα παιδιά να νιώσουν ότι βρίσκονται σε έναν ασφαλές περιβάλλον. Να μπουν στην τάξη, να γίνουν μέρος μιας ομάδας, να ενταχθούν στην κοινότητα και μετά να μάθουν ελληνικά ή μαθηματικά» μου εξηγεί ο Νίκος Γιαννόπουλος.

Τα εγγεγραμμένα στο σχολείο παιδιά είναι 84, αλλά παρακολουθούν τα μαθήματα γύρω στα 45. Η εκπαίδευση για τους πρόσφυγες δεν είναι υποχρεωτική και με το δεδομένο πως πολλοί γονείς νιώθουν πως θα είναι περαστικοί από εδώ, ελπίζοντας κάποια μέρα να βρεθούν στην χώρα των ονείρων τους, την Γερμανία, δεν βρίσκουν λόγο να φοιτήσουν τα παιδιά τους στο σχολείο. Το 50% των παιδιών που φοιτούν στο 66ο προέρχονται από το Αφγανιστάν, το 45% από την Συρία και το υπόλοιπο 5% από Ιράν, το Πακιστάν, το Ιράκ και την Παλαιστίνη. Πρόκειται για παιδιά στην ηλικία του Γυμνασίου αν και υπάρχουν και οι εξαιρέσεις παιδιών που στην πραγματικότητα είναι μεγαλύτερα, αλλά έχουν δηλώσει άλλη χρονολογία γέννησης όταν μπήκαν στην χώρα.

Το πρώτο κουδούνι χτυπάει. Μπαίνω στην τάξη του ενός από τα τρία τμήματα που αυτή την ώρα έχει Αγγλικά. Κορίτσια και αγόρια μπαίνουν στην αίθουσα. Παρατηρώ πως στην μια σειρά κάθονται τα κορίτσια, και στην άλλη τα αγόρια. «Δεν τους το υπαγορεύει κανείς. Το κάνουν από μόνοι τους. Είναι το πώς έχουν μεγαλώσει» θα μου εξηγήσουν αργότερα οι καθηγητές τους. Το μάθημα -ή μάλλον πιο σωστά- το παιχνίδι ξεκινά. Η δασκάλα τους, καθηγήτρια Αγγλικής Φιλολογίας, κρατά κάρτες που γράφουν window, curtain, lamp, chair, desk, board. Σηκώνει δυο -δυο τα παιδιά και εκείνα αφού πουν σωστά την λέξη που διαβάζουν στην κάρτα πρέπει να τρέξουν να αγγίξουν το αντίστοιχο αντικείμενο. Στην τάξη επικρατεί ενθουσιασμός. Παιδιά τρέχουν, γελάνε, πάνε να ανέβουν στο θρανίο να αγγίξουν την λάμπα. «Stop Ι was kidding» τους λέει η καθηγήτρια τους που όλη την διάρκεια του μαθήματος τους μιλά στα Αγγλικά. Θα μου το εξηγούσε και λίγο αργότερα, η σχολική σύμβουλος Χρυσούλα Τσίγκρη. «Η βιωματική μάθηση και το παιχνίδι είναι πολύ σημαντικά, σε ένα διαπολιτισμικό περιβάλλον όπως αυτό. Τα παιδιά πάντως έχουν δείξει φοβερή προσαρμοστικότητα. Είναι πανέξυπνα, μαθαίνουν εύκολα. Έχουμε πατρική και μητρική αγάπη για αυτά τα παιδιά και νομίζω πως το νιώθουν. Όσο μας επιτρέπει η γλώσσα μιλάμε μαζί τους. Δεν θα ξεχάσω ένα αγόρι που ήρθε στο γραφείο μου και με ελάχιστα αγγλικά μου εξήγησε πως είχε ταξιδέψει από την Συρία, στην Τουρκία, μετά στην Μυτιλήνη και μετά εδώ. Με νοήματα και με σπαστά αγγλικά μου εξήγησε πως είχε χάσει και τους δυο του γονείς και ήταν εδώ με την αδερφή της μητέρας του».

Το κουδούνι χτυπάει για διάλειμμα και τα αγόρια δεν κρατιούνται να βγουν στο προαύλιο να παίξουν μπάλα. «Προσέξτε, έχω φάει κανά δυο γερές» μου λέει ο φύλακας του σχολείου γελώντας. Τα αγόρια δοκιμάζουν σουτ καθώς τα κορίτσια κουβεντιάζουν στα παγκάκια. Μπαίνω για λίγο μέσα να προστατευτώ από το τσουχτερό κρύο. Από τον διάδρομο ακούγεται μουσική. Την ακολουθώ και βλέπω δυο κορίτσια να προβάρουν μια χορογραφία. Η μουσική ακούγεται από το κινητό τους. Προσπαθώ να διακρίνω τι είναι. Beyonce. Τα κινητά όπως σε όλα τα σχολεία έτσι και εδώ απαγορεύονται και όταν γίνουν αντιληπτά από τους δασκάλους κατάσχονται μέχρι το σχόλασμα «Είναι λογικό τα παιδιά να θέλουν τα κινητά τους. Τους κάνει να νιώθουν ασφάλεια όταν είναι μακριά από το σπίτι τους. Μας το έχουν εξηγήσει και από τον Ελαιώνα, αλλά οι κανόνες του σχολείου είναι κανόνες».

Διάλειμμα τέλος. Ετοιμάζομαι να μπω σε ένα άλλο τμήμα στο οποίο αυτήν την ώρα κ. Γιαννόπουλος θα κάνει γλώσσα. Σημερινό θέμα, το σουβλάκι. «Σουβλάκι με πίτα, κοτόπουλο, ντομάτα, κρεμμύδι, τζατζίκι» γράφει ο καθηγητής στον πίνακα. Το τζατζίκι χαίρει ιδιαίτερης επεξήγησης. «Γιαούρτι με σκόρδο» τους εξηγεί. Ζητά από τον καθένα τους να διαβάσει τις λέξεις στον πίνακα και να παραγγείλει το σουβλάκι του. «Το μάθημα ακολουθεί το φινλανδικό πρότυπο σύμφωνα με το οποίο, πρέπει τα παιδιά να πάρουν γνώσεις πρακτικές , να βγουν έξω και να μην νιώθουν αμήχανα» μου εξηγεί.

Με το σουβλάκι υπάρχει και μια μικρή πολιτισμική ιδιαιτερότητα αφού οι μουσουλμάνοι δεν τρώνε χοιρινό. «Πώς θέλεις το σουβλάκι σου Εμίρ; με κοτόπουλο ή με χοιρινό;» ρωτά ο καθηγητής. «Με χοιρινό» απαντά ο Εμίρ. «Είσαι σίγουρος; Τρως χοιρινό;» επιμένει ο καθηγητής. «Εγώ τρώω, είμαι χριστιανή», λέει ένα κορίτσι από την άλλη μεριά της τάξης. Έρχεται η ώρα να ανοίξουν το βιβλίο. Το αναγνωστικό τους λέγεται "Γεια σας" και είναι ένα εξειδικευμένο βιβλίο για διδασκαλία της ελληνικής ως ξένης γλώσσας. Αρχίσουν να διαβάζουν στην σελίδα 20. "Χυμός, τοστ" και η λίστα συνεχίζει με διάφορα άλλα είδη που μπορείς να βρεις σε ένα κυλικείο. «Με την τυρόπιτα δυσκολεύονται γιατί δεν έχουν στα μέρη τους» μου εξηγεί ο καθηγητής τους καθώς γυρίζει από θρανίο σε θρανίο προσπαθώντας να βοηθήσει στην ανάγνωση καθώς δύο αγόρια από την τάξη δεν σταματούν να μιλάνε, να αλλάζουν θρανία, να ζητούν τουαλέτα. «Όχι τώρα» επιμένει ο καθηγητής. «Όχι ρε φίλε» ακούγεται να απαντά το αγόρι και μου έρχεται να σκάσω στα γέλια. Είναι ο ίδιος που λίγο μετά, απορώντας για την παρουσία μου στην τάξη, θα ρωτήσει τον καθηγητή αν είμαι γυναίκα του. «Είναι πολύ δύσκολο να καθίσουν ήσυχα τα παιδιά αυτά για τόση ώρα. Είναι πολύ καιρό μακριά από τάξη».

Η διαπολιτισμικότητα είναι έντονη μεταξύ των παιδιών της τάξης. Άλλα είναι μουσουλμάνοι άλλα χριστιανοί, άλλοι κοσμικοί, παιδιά αντικαθεστωτικών Ιρανών που βρίσκονται εδώ θέλοντας να γλιτώσουν από ένα θεοκρατικό καθεστώς. Άλλα κορίτσια φορούν μαντίλα άλλα όχι. Δύο από αυτά έχουν σταθεί σε ένα σημείο που φαίνεται η αντανάκλαση τους. Η μία –χωρίς μαντίλα- φτιάχνει τα μαλλιά της και τσεκάρει το αιλάινερ που έχει βάλει, η άλλη δένει πιο καλά την μαντίλα της. Φορούν στενά τζιν και γούνινα γιλέκα.

Παρά τις δυσκολίες που πέρασαν δεν διακρίνεις καμία θλίψη ή κάποιο τραύμα. Γελάνε, παίζουν, πειράζονται όπως όλα τα παιδιά.

Ο Εμίρ έχει ένα κούρεμα που τον κάνει να μοιάζει σε pop star. Ρωτάω τον δάσκαλο τους σχετικά. «Τα παιδιά αυτά δεν ζουν σε σκηνές, αλλά σε κοντέινερς και αυτό τους παρέχει κάποιες ανέσεις. Επίσης μεταξύ των Σύρων υπάρχουν άνθρωποι που στην χώρα τους ήταν σε πολύ καλή οικονομική κατάσταση και κάποιοι από αυτούς κατάφεραν να φέρουν και αρκετά από τα πράγματα τους. Στο σχολείο μας υπάρχουν τα πάντα. Από παιδιά που ήρθαν από το Αφγανιστάν και δεν είχαν πάει ποτέ σχολείο, μέχρι παιδιά που φοιτούσαν στο Αμερικάνικο Κολέγιο της Καμπούλ».

Ζητώ στον κ. Γιαννόπουλο να μου μιλήσει περισσότερο για αυτά τα παιδιά. Για τις ιστορίες τους. Για το τι έμαθε από τον πολιτισμό τους. «Η αλήθεια είναι ότι με μαθαίνουν πολλά. Τι έτρωγαν στην χώρα τους, τους ποπ καλλιτέχνες που θαυμάζουν όπως η Beyonce αλλά και για τους δικούς τους. Έμαθα για το εκπαιδευτικό σύστημα στην Συρία που θα έλεγα πως είναι αυτό που θα θέλαμε να έχουμε. Μου έκανε φοβερή εντύπωση όταν έμαθα ότι στο Ιράκ έχουν δέκα ώρες μάθημα κάθε μέρα και ότι στο Ιράν το σκάκι είναι υποχρεωτικό μάθημα. Παρά τις δυσκολίες που πέρασαν δεν διακρίνεις καμία θλίψη ή κάποιο τραύμα. Γελάνε, παίζουν, πειράζονται όπως όλα τα παιδιά. Μάλλον οι γονείς τους είναι αυτοί στους οποίους πέφτει ο κλήρος να αγχώνονται και να ανησυχούν για το μέλλον».

Από τις 10 Οκτώβρη που ξεκίνησαν τα μαθήματα τους, τα παιδιά παρακολουθούν το απογευματινό σχολικό πρόγραμμα από τις 2:15 μέχρι τις 18:00. «Ξεκινήσαμε με ελληνική γλώσσα και μαθηματικά. Μετά από είκοσι μέρες ήρθε η καθηγήτρια της αγγλικής φιλολογίας, χθες η καθηγήτρια της πληροφορικής, και περιμένουμε τον γυμναστή. Θα ξεκινήσουμε και το μάθημα του ελληνικού πολιτισμού χρησιμοποιώντας βίντεο και εικόνες, γιατί με αυτόν τον τρόπο θα τους είναι πιο εύκολο να μάθουν. Δίνουμε έμφαση στα προφορικά, χωρίς να παραμελούμε και τα γραπτά. Είναι πολύ δύσκολο για τα παιδιά. Δεν έχουν καν επαφή με το λατινικό αλφάβητο. Όλα είναι αλλιώς, οι φθόγγοι, η φωνητική. Ακόμη και οι αριθμοί είναι διαφορετικοί που νομίζαμε πως είναι ίδιοι» μου εξηγεί ο κ. Γιαννόπουλος.

Η συγκυρία στο 66ο ήταν ευτυχής. Έτυχε οι καθηγητές που ήρθαν στο σχολείο να έχουν εμπειρία από διαπολιτισμικά σχολεία, ή να έχουν ειδικά μεταπτυχιακά. Επίσης το σχολείο, ένα από τα καλύτερα της Αθήνας από άποψη εγκαταστάσεων και προσωπικού, πρόσφερε την ζεστασιά που χρειάζονται αυτά τα παιδιά. «Από τον διευθυντή μέχρι τον φύλακα όλοι μας έχουν αγκαλιάσει και μας έχουν κάνει να νιώσουμε μέλη αυτού του σχολείου» .

Έχει αρχίσει να νυχτώνει και ετοιμάζομαι να φύγω. Καθώς φεύγω περνώ έξω από τον αρχαιολογικό χώρο της Ακαδημίας Πλάτωνος. Σκέφτομαι τι θα έλεγε για αυτούς τους ανθρώπους ο Έλληνας φιλόσοφος. Πιάνω το κινητό και γκουγκλάρω "Πλάτωνας πρόσφυγες" χωρίς να είμαι σίγουρη για το αποτέλεσμα. Με έκπληξη διαβάζω πάνω πάνω στην αναζήτηση. Ο Πλάτωνας για τους μετανάστες και τους πρόσφυγες. Το site λέγεται "Κυριακάτικο Σχολείο Μεταναστών". Αντιγράφω εδώ. "Για τους ξένους πάλι πρέπει να σκεφτόμαστε ότι τους προστατεύουν τα πιο ιερά συμβόλαια.(…) Γιατί, αφού ο ξένος είναι έρημος από συγγενείς και φίλους προκαλεί περισσότερη συμπόνια και στους ανθρώπους και στους θεούς. (…) Απαιτείται, λοιπόν, μεγάλη προσοχή, και από εκείνον που δεν είναι πολύ προβλεπτικός, ώστε να μην αδικήσει ποτέ τους ξένους σ’ όλη την πορεία της ζωής του. Όμως η μεγαλύτερη αδικία, είναι η αδικία προς τους πρόσφυγες. Γιατί ο θεός, που ο πρόσφυγας επικαλέσθηκε την προστασία του, εξαπατάται όταν δεν εκτελεστούν οι υποσχέσεις που του δόθηκαν – και αυτός ο θεός γίνεται φύλακας του ξένου και είναι σίγουρο ότι θα πάρει εκδίκηση".

Το ρεπορτάζ δημοσιεύτηκε το Φθινόπωρο του 2016